اثر قطر خاک‌دانه بر پاشمان خاک در شرایط آزمایشگاهی

پاشمان به­عنوان مرحله­ای مهم از فرآیند فرسایش خاک، باعث جدایش ذرات خاک و آماده­شدن آن­ها برای انتقال توسط روان‌آب می­گردد. مقدار پاشمان به ویژگی­های متعددی از عامل فرساینده (باران) و محیط فرسایش­پذیر (خاک) بستگی دارد. ویژگی‌های مختلف خاک­دانه از جمله مهم­ترین عوامل مؤثر خاک بر پاشمان و متعاقباً بر فرسایش هستند که در پژوهش­های مرتبط با فرسایش خاک مورد توجه قرار گرفته‌اند. لذا پژوهش حاضر نیز به­منظور ارزیابی تغییرات پاشمان خاک در قطرهای مختلف خاک‌دانه (75/1، 55/3 و 18/5 میلی­متر) در یک خاک لومی-رسی-شنی از منطقه مادری حوزه آبخیز کجور انجام گردید. داده‌‌ها با قرار دادن فنجان‌های پاشمان با شیب 18 درصد تحت شبیه­سازی باران با شدت و مدت ثابت به‌ترتیب 80 میلی‌متر در ساعت و 28/18 دقیقه و در سه تکرار برای هر تیمار از قطر خاک‌دانه برداشت شد. نتایج نشان داد که اگرچه با افزایش قطر خاک­دانه، متغیر­های مقدار پاشمان خاک در جهت‎های بالادست و پایین­دست شیب و پاشمان خالص و ناخالص کاهش پیدا کرد، اما این کاهش در هیچ یک از متغیرها، معنی­دار نبود. بیش­ترین و کم­ترین مقادیر کاهش در متغیرهای پاشمان به­ترتیب مربوط به پاشمان خالص (75/83 درصد) و پاشمان بالادست (55/72 درصد) بود. نتایج هم­چنین نشان داد که با افزایش متوسط قطر خاک­دانه از 75/1 به 55/3 میلی­متر (2 برابر)، مقدار پاشمان ذرات خاک 57 درصد و با افزایش متوسط قطر خاک­دانه از 75/1 به 18/5 میلی­متر (3 برابر)، 84 درصد کاهش یافت.